post-title

Haruki Murakami - İpanemalı qız

Bax, qəşəng, incə  qamətli, günəşdə  qaralmış İpanemalı qız keçib  gedir  yoldan Samba ritmində, Yırğalana-yırğalana,  gedir... Amma...  Niyə  kədərliyəm? Ah... Etiraf  etmək istəyirəm  ona... Bəli!... Mütləq ürəyimi  açmalıyam  ona... Lakin baxmır  mənə, Dənizə  dikilib baxışları... İpanemalı qız altmış üçüncü ildə  dənizə  bax  belə  baxırdı.  Elə  indi  də,  səksən ikinci ildə, ipanemalı qız dənizə  elə  o cür baxır. O heç  yaşlanmayıb.  Öz qəlibinə  möhürlənmiş şəkildə zaman dənizi  ilə  sakitcə  üzür... Bəlkə  də,  yaşlanıb, elə  isə  yaşı qırxa  yaxın olmalıdır.  Ola bilsin ki,  mənimlə  razılaşmayanlar da var, amma onun  qaməti, bəlkə  də, əvvəlki kimi düz, dərisi  ondakı kimi qaralmış  deyil. Artıq  üç uşağı var, günəş şüaları da dərisini  yandırır və  ağrıdır. Bəlkə  də, o,  yaraşığını hələ  də  itirməyib, lakin iyirimi il bundan  əvvəlkitək  gənc deyil, təbii ki... Ancaq valda  o heç  yaşlanmayıb, bunu dəqiq bilirəm. Bax  indi o,  Sten  Qetsin tenorsaksafonunun  məxməri  içində, həmişəlik olaraq on altı  yaşlı, incə  və  düz qamətli ipanemalı qızdır. Mən  patefonu işə  salır, iynəni buraxıram və  elə  o dəqiqə  onun  xəyalı üzə  çıxır. Ah... Etiraf  etmək istəyirəm  ona... Bəli!... Mütləq  ürəyimi  açmalıyam  ona...

Bu  mahnını hər dinləyəndə  məktəbin dəhlizi  yadıma düşür. Mənim  məktəbimin  qaranlıq, az qədər rütubətli dəhlizi. Beton döşəmə  ilə  yeridikcə  addımlar hündür tavanda  əks-səda olunur. Bir  neçə  pəncərə  şimala baxır, amma onların qarşısını  yaxın  yerləşən dağlar kəsib, ona  görə  də  dəhliz həmişə  qaranlıq olur.  Qəbirdəki  kimi qaranlıq və  sakit.  Hər halda, bu dəhliz  mənim  yaddaşımda dəhşətli dərəcədə  səssizliyi ilə  qalıb. Nəyə  görə  ―İpanemalı  qız‖ı eşidər-eşitməz  məktəb dəhlizini xatırlamağım  heç  mənim özümə  də  aydın deyil.  Axı onların  arasında heç bir  əlaqə  yoxdur.  Çox  maraqlıdır,  63-cü ilin İpanemalı qızının  yaddaşımın  quyusuna atdığı nə  daşlardır elə? Məktəbin dəhlizi də  öz  növbəsində  mənə  tərəvəz salatını xatırladır.  Xiyar,  pomidor,  kahı, acı bibər, sparja, halqa-halqa doğranmış baş soğan və  bunlarının hamısının üzərinə  əlavə olunmuş çəhrayı rəngli  ―Min ada‖  sousu.  Bu, təbii ki, o demək deyil ki, bizim  məktəbin dəhlizinin axırında  salat satırdılar.  Dəhliz qapı  ilə  bitirdi,  ondan iyirmi beş  metr aralıda isə  görkəmsiz üzgüçülük hovuzu  yerləşirdi. Bəs nəyə  görə  məktəb  dəhlizi  mənə  tərəvəz  salatını xatırladır?  Elə  burada da, belə baxanda, heç  bir  əlaqə  yoxdur. Tərəvəz salatı da  mənə  bir zamanlar  azacıq tanıdığım  bir  qızı  yadıma  salır. Amma  məhz elə  bu  assosiasiya kifayət qədər izaholunandır. O qız  elə  həmişə  tərəvəz salatı  yeyərdi. -  Sən, xırt-xırt, ingilis dilindən olan tapşırığı, xırt-xırt,  yerinə  yetirmisən? -  Xırt-xırt,  hələ  yox, xırt-xırt, lap az, xırt-xırt,  qalıb. Elə  mən  özüm də  tərəvəz həvəskarı  idim, ona  görə  də  salatı birlikdə  yeyirdik. O  qızın özünəməxsus  əqidəsi vardı: bütün  qəlbi ilə  inanırdı ki,  əgər balanslaşdırılmış tərəvəz diyetasına  əməl olunsa,  onda həyatda hər şey  əla olacaq. Əgər bütün bəşəriyyət  yalnız tərəvəz  yeməyə  başlasa, onda gözəllik və  yaxşılıq bərqərar  olacaq,  dünya  isə  sağlamlıq və  sevgi ilə  dolacaq.  Lap ―Çiyələk  tarlası‖  yadıma düşdü... (İnqmar  Berqmanın  məşhur filmi nəzərdə  tutulur.  –  S.T.)

―Qədim  zamanlarda,  –  bir filosof  yazır,  –  materiya  və  yaddaş arasında  metafizik boşluğun  mövcud  olduğu dövr olmuşdur‖. Altmış üç-səksən ikinci  illərin ipanemalı qızı  metafizik qızmar çimərliklə  səssizcə getməyə  davam  edir.  Çimərlik çox  uzundur, sakit ağ ləpələr onu  yuyur. Külək  əsmir, üfüq tərtəmiz. Dəniz  qoxusu gəlir. Günəş  insafsızcasına  yandırır. Mən çimərlik çətirinin  altında uzanıb qalmışam.  Yanımdakı buzla dolu qabdan bir banka pivəni çıxarıb açıram.  Artıq neçəsini içmişəm?  Beş?  Altı?  Əşşi, cəhənnəm  olsun sayı. Onsuz da,  hər nə  qədər  içsən də, tərlə  çıxır. O isə  elə  hey  gedir  özü  üçün. Sadə  bikini  qaralmış düz qamətli bədənə  kip oturub. -  Salam,  –  deyə  onu səsləyirəm. -  Hər vaxtın  xeyir,  –  o  deyir. -  Pivə  içirsən?  –  ona təklif   edirəm. -  Olar,  –  deyə  razılaşır. Biz çətirin altında birlikdə  pivə  içirik. -  Yeri gəlmişkən,  –  mən dillənirəm,  –  deyəsən, səni burada bir dəfə  görmüşəm  –  altmış üçüncü ildə.  Elə  buradaca, günün  məhz bu  vaxtında... -  Yox a... Elə  çoxdan? -  Hə... O, bankanın  yarısını bir dəfəyə  başına çəkir,  sonra da bankanın içinə  deşiyindən  baxır.

-  Bəlkə  də,  görmüsən...  Deyirsən altmış üçüncü ildə?  Hm,  altmış  üçdə... Qarşılaşa bilərdik. -  Sən heç dəyişilmirsən, elə? -  Mən axı  metafizik qızam. -  Amma o  vaxtı sən  mənə  heç baxmazdın.  Gözün ancaq dənizdəydi... -  Hər şey  ola bilər,  –  deyə  gülür.  –  Qulaq as, bəlkə, bir dənəsini də  içək? -  Hə,  əlbəttə,  –  deyə  onun üçün bankanı açıram.  –  Bəs sən elə  o  vaxtdan çimərlik boyunca gəzirsən? -  Hə  də. -  Bəs dabanların  yanmır? -  Qətiyyən.  Mənim çox  metafizik dabanlarım  var. Baxmaq istəyirsən? -  Əlbəttə. O dübbədüz ayaqlarını  irəli uzadaraq  mənə  dabanlarını göstərir.  Əla  metafizik dabanlardır.  Mən barmaqlarımı onlara  yüngülcə  toxundururam. Nə  istidir, nə  soyuq. Onlara toxunarkən dalğaların güclə  eşidiləcək  küyü gəlir.  Hətta  bu küy  də  çox metafizikdir. Biz onunla  bir kəlmə  də  kəsmədən  pivə  içirik.  Günəş öz  yerindən  heç  tərpənmir də. Vaxt donub qalıb. Məndə  elə  təəssürat  yaranır, sanki  güzgünün  içinə  düşmüşük. -  Sənin barəndə  nə  vaxt  düşünsəm,   –  deyirəm,  –  yadıma  məktəb dəhlizi düşür. Görəsən, niyə?

-  İnsanın  məğzi onun qəlizliyindədir,  –  o cavab verir.  –  İnsan haqqında elmin predmeti olan obyekt  deyil,  bədənin içindəki subyektdir. -  Hmm,  –  deyirəm. -  Bir sözlə,  sən özün üçün  yaşa. Yaşa,  yaşa,  yenə  də  yaşa,  vəssalam.  Mənsə, sadəcə, metafizik dabanlı bir  qızam. Bu sözlərlə  altmış  üç-səksən ikinci  illərin  ipanemalı qızı dizlərinin  üstündəki qumu çırpır və  ayağa qalxır. -  Pivə  üçün  təşəkkür. -  Buyur. Olur ki,  mən ona  metro  qatarında rast gəlirəm.  Həmin an  o  mənə  gülümsəyərək sanki deyir: ―Sağ  ol ki, onda  məni qonaq  elədin‖.  O  vaxtdan bəri  onunla  bir  kəlmə  də  olsun kəsməmişik, amma  mənə  elə  gəlir ki, bizim ruhlarımız arasında hansısa şəkildə  bağlılıq var. Necə  bağlıdırlar,  bu düyün hardadır  –  çətin ki, anlayam. Yəqin ki, hansısa sirli bir yerdə, hansısa uzaq aləmdə. Elə  bu  düyündəcə  həm  məktəb dəhlizi, həm  tərəvəz salatı, həm  də  vegeterian qız  öz çiyələk tarlası ilə  bir-birinə  dolanıblar... Çox belə  düşündükcə  hadisələri daha da nostalji qarışıq istiliklə  qəbul  edirsən. Məni özözümlə  bağlayan düyün də  haradasa olmalıdır! Allah bilən  yaxşıdır,  mən də  bir  gün o uzaq dünyaya, sirli  məkana düşüb  öz-özümlə  rastlaşacağam. Əgər  mümkündürsə, çox istərdim  ki, orada isti olsun. Hələ  orada bir  neçə  banka pivə  də  olsa, lap  əla olar.  Orada Mən-Olduğum-Kəsə  çevriləcəyəm,  Mən-Olduğum-Kəs isə  mənə  çevriləcək. Bizim aramızda kiçicik də  olsa,  məsafə  qalmayacaq.  Belə  bir  möhtəşəm  yer  mütləq haradasa olmalıdır. Altmış üç-səksən ikinci  illərin ipanemalı qızı isə  hələ  də  isti çimərlik  boyu gedir.  Elə  bu cür getməyə  də  davam  edəcək, düz  bu sonuncu val deşilənədək, çalınanacan.

Tərcümə  edəni: Svetlana  Turan
Edebiyyat.az
Yuxarı