Kultura.az

Bu ev hava limanı yolunda, yeni tikilən stadionun tikinti gedən yerində yerləşir. Uzaqdan baxsanız ətrafı toz, zibillik və tikinti qırıqlarından ibarət olan evin üzərində qırmızı və yaşıl rəngdə yazılmış, sosial partiya şüarlarını xatırladan “Burada adam yaşayır”, “Mənim də öz haqlarım var!” tipli şüarları görə bilərsiz. Böyük bir tikintinin mərkəzində toxunulması qadağa olunmuş tarixi abidə kimi qalmış evin kənarlarında tikinti maşınları var-gəl edir, işçilər ölçüb – biçir, heç kəs bu misgin, üstü yazılarla dolu evə fikir vermədən işinə davam edirdi.

Avtobusdan düşdüm. Marağımı çəkən bu ev və onun tərs sakini haqda əvvəllər də eşitmişdim. O ev hələ də oradaydı.O sakin hələ də orada yaşayırdı. Necə yaşadığı isə çox maraqımdaydı. Bu mübariz insanla tanış olmaq həvəsimi boğa bilmədiyimi hiss edirdim. Ətrafdakı tikintinin qaldırdığı toz-torpağa, işçilərin yad nəzərlərinə fikir vermədən irəllilədim evə sarı. Evə yaxınlaşdıqca qarşımda böyüyən təsviri nağıllardakı kimi kasıb, amma əzəmətli olmasından xəbər verirdi. Nəhayət, evin tam qarşısında durub baxdım. Hər tərəfi bərk-bərk qapadılmış, müharibəyə hazırlaşan alınmaz qalaya bənzəyirdi. Evin sakini kim idisə əlinə keçəni - sementi, kərpici, taxtanı evin boş yerlərinə bərkitmişdi.

Qapının yerin müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkdim. Evin həndəvərində kəşfiyyatçısayağı var-gəl edəndən sonra nəhayət ki, dəmirdən olan boz rəngli qapını yumruğumla taqqıldatdım. İçəridə hərəkətlilik yarandı. Kimsə qapıya doğru yaxınlaşdı. Qapının yuxarısındakı dəlikdən bəbək mənə zilləndi və dərhal da itdi. Ardından qapının arxasından - “Sən kimsən? Yenə hansı fikirlərlə başımı doldurmağa göndəriblər yanıma səni? - istintaqı xatırladan cümlələri şappıldatdı. “Mənim adım Rahimdir. Məni heç kim göndərməyib. Sadəcə sizinlə danışmaq istədim.”

Sakitlik.

Ardından yenidən qapının yuxarısındakı dəlikdəki bəbək yenidən mənə zilləndi. Bir müddət sınayıcı baxdıqdan sonra əlimi yuxarı qaldırıb gülümsüyərək bildirməyə çalışdım ki, qorxmasın.Bəbək yenidən itdi və qapının arasındakı səs canlandı. “ Siz jurnalistsiz? ”Duruxdum. Əvvəlcə yalan uydurmaq istədim. Daha sonra fikrimdən vaz keçib - “yox,mən sadəcə sizinlə danışmaq istədim.Mənə maraqlı gələn hər kəslə danışıram.” – deyə bildirdim.

Yenidən sakitlik.

Yükdaşıyan maşınların səsi sakitliyi pozdu.

Qapı ağır-ağır aralandı. Arxasında yorğun, saqqallı, çirk içində olan ortayaşlı üz göründü. Qara saçlarının çoxdandır qayçı, daraq, heç su üzünü də görmədiyi aydın hiss olunurdu. Qəhvəyi gözləri fanatik dindarların gözləri kimi dəqiq nəyisə ifadə etmirdi. Orada bir az kədər, bir az vecsizlik, azacıq da mübarizə əzmi yansıyırdı. Əlləriylə hələ də tam aralamayıb, zəncirlə divara bağlı olan qapıdan tutmuşdu.

Beləcə bir müddət kəşviyyat məqsədli baxışlarıyla məni süzdü. Səbrim tükənib danışmaq istəyəndə yaxından keçən yük maşınının küyü və qaldırdığı duman sözümü ağzımda qoydu. Qapı möhkəm bağlandı. Açılan zəncirin səsi eşidildi və qapı bu dəfə tam aralananda ev sahibin - “ gəl içəri ” – qışqırmasına bənd kimi paltarımı gözümə qədər qaldırdığım vəziyyətdə, tozla birlikdə özümü içəri saldım. Arxada örtülən qapının səsi eşidildi. Ardınca daha bir qapı da bağlandı. Paltarı üzümdən aşağı salıb geri çönəndə içəridə üst-üstə iki qapının olduğunu gördüm. Ev sahibi halını pozmadan məni öz köhnə tanışı kimi sakit qarşılayıb, toz basmış divanda oturmağı işarə etdi. Özü digər otağa getdi. Başımı yuxarı qaldıranda kif atmış tavanın tən ortasında lüsturdan asılı qalmış neft lampasının ətrafı işıqlandırdığını gördüm. Çöldəki səs-küy tamam itib getmişdi. Uzun müddət qapanıq qalmış evdən nəm iyi gəlirdi. Divarlara çəkilmiş, bəzi yerlərdən qopmuş divar kağazı, otaqdakı kitab rəfi, serivant, stol-stul, yerə açılmış xalça bu evin köhnə əzəmətindən xəbər verirdi. Əvvəllər pəncərə olmuş dördbucaq çərçivələr daşla qapansa da altlarındakı söykənəcəkə toxunulmamışdı. Kərpiclərin arasıyla evə hava dolsun deyə kiçik dəliklər açılmışdı. Gün işığı bu dəlikdən ağır-ağır otağa yansıyırdı. Daha çox marağımı çəkən kitab rəfinə yaxınlaşıb kitabları gözdən keçirdim. Rus dilində Somerset Moem, Frans Kafka, Markez,Henrix Böll kimi yazarların ardınca azərbaycan dilində olan Cəlil Məmmədquluzadənin seçilmiş əsərlər toplusu və hüquqla bağlı kitablar ard-arda sıralanmışdı. Yuxarı rəfdə Qrinvudun romanları düzülmüşdü.

Alaqaranlıq otaqda gözlərimi yerdəki xalçanın çətinliklə seçilən incə naxışlarına dikəndə ayaqqabılarımı çıxartmalı olduğumu anladım. Təkrar keçib mənə buyrulan yerdə əyləşərək bayaqdan digər otağda nəysə iş görən ev sahibini gözlədim. “ Çayı dəmləyib gəlirəm. ” – deyib ürəyimdən keçən suallara aydınlıq gətirdisə də ev sahibi, yenidən oyanan marağımı boğa bilməyib sakit – sakit, utancaqlıqla digər otağa boylandım.

Sən demə bura mətbəx imiş. Yenə də neft lampasının işıqlandırdığı geniş bir mətbəx. Görən ev sahibi bu qədər nefti haradan tapırdı? Əlbəttə ki,bu ölkə neft ölkəsiydi. Amma...

Mətbəxdə qaz piltəsi, qab yumağ üçün çanaqdan savayı nəysə gözə dəymirdi. Çanaqdan aralıda ev sahibi kiçik qaz balonunu söndürdü. Çaydan və iki stəkanı götürüb mənə sarı gəldi. Qarşısını kəsməyib ona yol verdim. Gülümsəyirdi. Əlindəkiləri yerə qoyub ayaqlarını yığıb bir-birinə keçirdi. Mən də eyni qayda ilə qarşısında oturdum.

-Bağışla ki, çaynan təklif etməyə nəysə yoxdu. – Çayı süzərkən eyni təbəssümə utancaqlıq qataraq nəhayət ki, dilləndi.

-Əslində əziyyət çəkmək lazım deyildi. Mən sadəcə danışmaq istəyirdim. – Cibimdən yolda sümürmək üçün götürdüyüm bükmə şüşə konfetləri çıxarıb ortalığa qoyaraq ev sahibinin xəcalətindən çıxmağa çalışdım.

-Onlar oğlumun kitablarıdır. – Əliylə kitab rəfini göstərib mövzunu dəyişdi. – Adı İlyasdı.

Oğlunu xatırlayarkən ev sahibinin baxışları boşluğda it-bat oldu.

-Bəs sizin adınız nədir? – Onun qəmgin baxışlarına tab gətirə bilməyib fikrin yayındırmaq üçün soruşdum.

-Adım Muraddır. – Baxışlarını üzərimə dikib bildirdi.

Bu an qapı döyüldü.

-Onlardı. – Yadplanetlilərlə döyüşə hazırlaşan cizgi filmi qəhramanları kimi bildirdi.

-Kimlər? – Təəəccüblə soruşub ayağa qalxdım.

Cavab verməyib qapıya doğru hərəkət etdi, gözlükdən baxdı.

-Nə lazımdır? Mən buradan çıxmayacağam. Eşidirsiz köpək uşağları? Çıxmayacam! – Gülümsüyən üz gizgilərini dəyişən Murad bağıraraq bildirdi.

-Ay Murad ağzına gələni danışma. Biz də vəzifə başındayıq. Bizə də əmr veriblər. Bax bu da Bakı şəhər icra hakimiyyətinin əmridir. Bu da Hacıbala müəllimin şəxsən sizə yazdığı məktubdur. Sizə qanunnan nəzərdə tutulandan üç dəfə artıq pul verir ki, bu xarabanı bizə verib gözəl yerə köçəsiniz. – Qapının arxasında qalın kişi səsi eşidildi.

Murad yenidən gözlükdən baxdı.

-Götürün öz sərəncamınızı da,məktubunuzu da tullanın Hacıbalanızın yanına. Bu xarabanın qiyməti yoxdu. O sizin mənliyiniz kimi pula satılmır!

Daha səs eşidilmədi.

Murad yenidən gəlib əvvəlki tək ayaqların iç-içə yığaraq qarşımda əyləşdi. Çaydan bir qurtdum alıb - elə bilirlər ki, siz ya jurnalist, ya da vəkilsiz. Ona görə belə mülayim davranırlar. – dedi.

Öz-özümə fikirləşdim ki, - “ Bu hələ bunların mülayimliyidir? ”

-Bəs burada məsələ nə yerdədir? Eşitmişəm ki, siz evdən çıxmaq istəmirsiz.

Soyumuş çayı bir nəfəsə içib cavab gözləyən gözlərimi ona zillədim.

-Bilmirəm necə izah edim. – Duruxdu. – Ardından qarşımdakı boş armudu stəkanı əlinə aldı. Tavanda lüsturdan asılı qalan neft lampasına doğru qaldırıb mənə baxdı. – Səncə bu nədir?

- Stəkan. – Dərhal cavab verdim.

- Aha, elədir. – İşıqda parlayan stəkanı yerinə qaytardı. Amma gözlərini ayırmadı şəffaf stəkandan. Çaydandan çay süzüb sözünə davam etdi. – Elə hislər olur ki sən heç nəyi adi qəbul edə bilmirsən. Heç nə sənə sıradan görünmür. Bilmirəm bu kamillikdi, nədir... İnsanların buna nə ad verməsindən asılı olmayaraq bu hiss mənim içimdədir. Bilirsən? – Yenidən duruxdu. – İlk vaxtda mən bu evə görə daha çox pul almaq üçün bu evə qapandım. Arvadım və yeganə övladım olan oğlum ayrı yerə getdi. Mən belə istəmişdim.Onlar da mənim kimi bu xarabada qala bilməzdilər. – Saqqallı üzünə nur qondu. Gülümsədi. – Həm də mənə kənardan dəstək lazım idi. Bax, sonra mən bu evə qapandım. Aylarla çöl üzü görmədim. Evin pəncərələrini, bütün dəlmədeşiklərini qapatdım. Özümü bu evə dustaq etdim. Bilirsən? İnsan özünə qapandıqca, ətrafla əlaqəsin kəsdikcə özünü, dünyanı kəşf edir. Anlayırsan ki,bir gün öləcəksənsə bütün sıxıntıların, qayğılarının mənası yoxdur. Sonra özündə elə bir sərbəstlik yaşayırsan ki heç bir kompleksin qalmır. Hər şey sənə gözəl görünür. Təkcə insanlardan başqa. Özün özünün necə məxluqat olduğunu başa düşürsən. Bilirsən? Əgər doğurdan da tanrı insanı yaradıbsa, mən onun bunu nə üçün etdiyini anlamıram. Amma sonra anlayıram ki, elə biz də öz tanrımıza bənzəyirik. Necə? – Bu dəfə səsli güldü. – Boş olanda nəysə yaratmağa çalışırıq. Tikirik, qururuq, yeyirik, içirik, qeybət edirik. Axı bu yaşam ərzində nəysə etməliyik. Amma bir şeyi düşünmürük. Bir otağa qapanıb özümüzü, kainatı kəşf etməyi düşünmürük. Çöldə yeriyən texnalogya genimizi yeyib, oğul.- Gözləri bərəldi. Sifəti yığcamlaşdı. –Biz haraya getdiyimizi anlamırıq. Özümüz üçün elə bir sistem yaratmışıq ki, bizi yaradan da baş açmaz. Nə üçün? Niyə? Mən bilmirəm. Sən də bilməzsən. Çünki əgər bizi doğurdan da bir nəysə yaradıbsa bu bilgini özündə saxlayıb. Amma qalan nə varsa ovcumuza qoyub.

Sözünü bitirib nəfəsini dərdi. Gözləri azacıq yaşardı. Onun bu sözləri məni öz sehrinə alanda qulağımda təkrar - təkrar cingildəyirdi.

-Yəni düşünürsüz ki, tanrı dünyanı bekarçılıqdan yaradıb? – gülümsədim.

-Elədir. – Tam ciddi cavab verdi. – Biz də kiçik tanrı oxşarlarıyıq.

Alatoran otağa göz gəzdirib mövzunu kamillikdən sadəliyə dəyişdim. – Bəs siz burada necə qalırsız? Yəni yeməyiniz, elə bu çay, su - əlimlə stəkana işarə etdim. – haradandır? Yəqin ki, sizin evin altından gizli yol keçmir. – Artıq sərbəst danışığımı daha aydın hiss etdirdim.

-Əlbəttə. İlk olaraq oğlum məni məhkəmədə müdafiə edirdi. Biz bir-neçə dəfə qalib gəldik. Apelyasiya məhkəməsin belə qazandım. İstədiyim məbləği mənə verməyə məcbur idilər və verirdilər də. Amma mən dediyim kimi burada qalmağı üstün tutdum. Ailəmdən, ətrafdan ayrılmaq mənə çox şey verdi. Ən əsas da içimdəki rahatlığı.

Sonra ərzaqı, nefti və digər lazımlı şeyləri oğlum bura gətirməyə başladı. Dəfələrlə məni fikrimdən döndərməyə çalışdı. Amma alınmadığını görəndə çox da inad etmədi. Anlayırdı ki, mən də onun kimi tərs ləzgiyəm. Bir şeyi etmişəmsə, demək bunda qətiyəm. Elə indinin özündə də mənə ancaq oğlum kömək edir. Arabir bəzi jurnalistlər də qonağım olur.

-Pis anlamayın,amma həyat yoldaşınız...

-Yox. – Sözümü yarıda kəsdi. - O, mənim qərarımla qəti razı deyil. Bir dəfə məni ziyarət etdi. Ondan sonra gəlmədi. Başqa vaxt olsaydı bu məni qısqandırar, düşündürərdi, amma indi...Cəhənnəm olsun hər şey.

Telofonumda saatıma baxanda axşam səkkizi göstərirdi. Ayağa qalxdım.

-Sizi çox narahat etmək istəmirəm. – dedim. O da sağollaşmaq istədiyimi anlayıb ayağa qalxdı. – Əgər mənim edə biləcəyim kömək varsa...

-Vecinə də alma ... Onsuz da hər şey müvəqqətidir. İstədiyin kimi yaşa, bu bəsdi. – deyib mehribancasına əlini uzatdı.

Evdən aralanarkən arxaya baxdım. Qarşımda həm də dirəklə yerə basdırılmış stadionun layihəsi vardı. Avtobusa minib metroya getməyə tələsmədim. Ətrafda iş dayanmış, qara geyimli nəzarətçilərdən savayı kimsə qalmamışdı. Düşündüm ki, bir də buraya yolum düşərsə, evin olduğu yeri elə indiki kimi uzaqdan seyr edə biləcəm. Bu ev stadionun düz mərkəzindəydi. Burada görən neçə futbolçu oyuna başlayacaqdı? Bu Ronaldo, İbrahimoviç də ola bilərdi.Bəlkə də yeni ulduz parlıyacaqdı həmin vaxta kimi. Amma görən Muradı xatırlayan olacaqdımı? Bilən olacaqdımı burada nə vaxtsa mübariz bir insan yaşayıb? Onların oyuna başlarkən topu təpiklədiyi yerdə kimsə bəlkə də kamilliyə çatmışdı. Amma anlamayandan sonra kimin nə vecinə? Bir də əgər bir gün hər şey məhv olacaqsa ...

Rahim Şaliyev

Kultura.az

Ev

Uyğun Məqalələr

“Nereye bakıyor şu adamlar?”

Böyüklüyü kiçiklərdən öyrənəsi olmuşuq

Dünyada analoqu olmayan teatr: Borçalı